Mardin ve Harput Artukluları Beyliği, I. Dönem Anadolu Beyliklerinden birisidir.

Mardin Artukluları’nın (1108-1409) kurucusu Artuk Bey’in oğlu Necmeddin İlgazi’dir. Hısn Keyfa Artuklularının kurucusu olan kardeşi Sökmen’in oğlundan Mardin’i alan İlgazi, 1108 yılında bağımsızlığını ilan ederek Mardin Artuklularını kurdu.

Böyle Hısn Keyfa Artukluları sınırında yer alan Mardin ve yöresinde ayrı bir beylik hüküm sürmeye başladı. 118 yılında Diyarbakır’ı topraklarına katarak beyliğin başkenti yapan Necmeddin İlgazi, ertesi yıl Halep dolaylarında Haçlıları bozguna uğrattı. Daha sonra gerileme devrini yaşayan beylik Harzemşahların ve Anadolu Selçuklularının kontrolüne girerek 200 yıl daha himaye edilen beylik 1409 yılında Karakoyunlular tarafından yıkıldı. Harput Artukluları (1185-1234) merkezi Harput olmak üzere çevresinde kuruldu. 

Anadolu Selçuklu Devleti tarafından hakimiyetine son verilen beylik 50 yıl boyunca Harput yöresinde hüküm sürmüştür. Mimari eserleriyle dikkat çeken Harput Artukloğullarının Mardin, Diyarbakır, Silvan ve Hasankeyf’e yaptırdıkları cami, medrese ve köprüler hale hazırda günümüzde bile estetik değerini korumaktadır.