Med İmparatorluğu (Medler)
Medler’in tarihsel kaynaklarda en eski anlatımına Asur Kralı olan III. Şalmaneser döneminde rastlanmaktadır. Medler bu dönemde Babiller ile ittifak kurarak Asurluları yenmişlerdir. İran toprakları üzerinde hüküm süren Medler, M.Ö 6. yüzyılda Anadolu topraklarından Afganistan’a kadar geniş topraklara hükmetmişlerdir.
İmparatorluk, M.Ö 550 yılında Büyük Kiros’un büyükbabası Kral Astiages tarafından yenildikten sonra Ahameniş İmparatorluğu ile birlikte hükümdarlığını sürdürmüştür. Fakat Ahameniş İmparatorluğunun M.Ö 330 yılında Büyük İskender tarafından fethinden sonra Med bölgesi, Makedonyalı komutan Peyton’un emrine bırakılmıştır. Bölgenin kuzeyi ise Ahameniş komutanı olan Atropat’ın emrine bırakılmıştır. Büyük İskender’in ölümünün ardından bölgeni güneyi Selevkos İmparatorluğu topraklarına; kuzeyi ise komutan Atropat yönetiminde bağımsız Atropatena devletine bırakılmıştır. Medler; Azerice Midiya, Farsça Madha isimleri ile de anılmaktadır.
Medler, İran toprakları üzerinde kurdukları otorite ile Pers İmparatorluğunun temellerini atmışlardır. Bu birikim, Pers İmparatoru olan Achaemenid’in büyükbabasının Med Şahı olan Astyages’i öldürerek Pers İmparatorluğunu kurmasına dek sürmüştür. İmparatorluğun kuruluşuna kadar İran toprakları bölge halkı tarafından Mede ya da Mada olarak söylenegelmiştir.
Medlerin son döneminde kral olan Astiyag’ın yeğeni olan Kiros, bir saray darbesi ile ülkeyi ele geçirmiştir. Böylelikle devlet ve siyasal otorite, devletin Güney kısmında yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer. Medler, İran topraklarında yaşadıkları için yaşadıkları şehrin adını yani Medya’nın adını almışlardır. İmparatorluk, tarihçilerin genel düşüncelerine göre Dicle havzasında ve çevresinde kurulduğu için verimli ve üretken bir toplum olarak bilinirler.
Urartulardan sonra kurulan ve Mezopotamya’da bulunan medeniyetlerden biri olan ve Guti kökenli olan Babiller, Aryen kökenli olan Med toplulukları ile birleşerek Asurlulara saldırmışlardır. Bu saldırılar sonucu imparatorluk daha fazla direnememiş ve M.Ö 625 yılında çökmüştür. Babiller bu zaferden sonra çöküş dönemine girmişlerdir. Fakat yükselen Med İmparatorluğu, Aryen-Pers kökenli olan Akhamenit hükümdarlığına bir geçiş olmuştur.