Asıl isimlerri '' kılavuz, yol gösterici '' anlamına gelen '' delil '' olan bu askeri sınıf, ilk olarak Rumeli'de oluşturulmuştu. Zamanla korkusuzluk ve atılganlıkları sebebiyle '' Deliler '' olarak adlandırıldılar. Deliler, Rumeli uç bölgelerindeki fetihlerde önemli rol oynadılar.

Silah olarak eğri pala, kalkan, mızrak ve başı topuzlu gürz taşırlardı. Şalvarları kurt veya ayı derisindendi ve tüyleri dışardaydı.

Burunları sivri, arkasında uzun serihalik denilen mahmuzları olan çizmeler giyerlerdi. Atları da çok hızlı ve fayanıklıydı. Bütün bunlar, atılgan savaşma biçimleriyle biraraya geldiğinde şüphesiz düşmanları üzerinde yıldırıcı bir etki sağlıyordu.

Kalkanlarında ve sırtlarında kartal kanatları bulunması hakkında çeşitli görüşler vardı. Düşmanı korkutan görüntü yaratmasının yanında at üstünde paraşüt görevi görerek ağırlıklarını azalttığı da ileri sürüldü. Buna ek olarak başlarında benekli kurt derisinden yapılmış ve üzerine kartal kanatları takılmış bir başlık bulunurdu.

Bizanslı Tarihçi Khalkokondyles delileri: '' Doğa onlara herkesin üstünde bir güç ve vücut kuvvetini ve onların gücünü denemek isteyenlerin gücünü aşan düzeyde, rastlanmayan nitelikte kılış kullanma ve savaş becerisi verilmişti. '' sözleriyle anlatır.

Eski TÜRK inançlarında kutsal bir kul olarak kabul edilen kartal; gücü, çevikliği, hızı , yırtıcılığı vegöklerin kralı vasfıyla delilerin sembollerinden biri olmuş ve kıyafetleriyle teçhizatlarında kullanılmıştır.

Delilerin ordu büyüklüğü hakkında kesin bilgi yoktur. Deliler 60 kişilik '' Bayrak '' denen ocaklara ayrılmışlardı. Bir kaç ocak bir araya gelir ve bunlardan oluşan birliğe '' Delibaşı '' komuta ederdi.

''Kalpaklarımız Emir el Mü'minin Hz. Ömer'in çizmesinin koncuğudur, ocağımız da O'na mensubdur.'' diyerek ocaklarının piri olarak Hz. Ömer'i kabul etmişlerdi.

18. yüzyılda bozulmaları sonucu yönetimi altındaki beylerbeyinin görevden alınması sonucu görevlerini kaybetmişlerdir. Bu süreçten sonra köylere saldırmaya başlamışlar, eşkıyalık faaliyetleri sebebiyle 1829'da II. Mahmut tarafından dağıtılmışlardır.

Sonları yeniçerilere benzemiş

adamlarin her ozelligi siradişi en ilginc yonleri ne diye dusunup bi cok secenek uzerinde kararsiz kaldigim bi birlik
bu adamlar inanilmaz çevik ve bu çevikliklerini bozmamak adina ufak silahlar kullaniyolar şiş, kisa kilic vs. e hal boyle olunca bu kucuk silahlar hemen kiriliyo veya düşüyo o zaman napicaksin iste o zaman icinde elleri var ellerini silah haline donusturen manyaklar ki bu ellerle atlari bile öldurebiliyolarmiş el darbesi almiş at kafataslari bulunmuş.Bu adamlar bu kadar çevik hareket ederken haçli askeri ne durumdaydi onlarda tam tersi baştan aşagi zirh ve aşiri ağirlardi yazik garibim bi attan dustuklerinde oyle kaskati yerde duruyolardi ayaga bile kalkamiyolardi.Ki mohacta o koca koca silahli askerler 1.5 saatte bu adamlarin karsinda yok olup gittiler
kiyafetleride bi garip kartal kanatlari atin kafasinin ustunde aslan kafasi arkasinsa kaplan kafasi gibi garip şeyler takiyolar ve bu dusmani gercekten korkutuyo nitekim avrupalinin korktugu asker bizim yeniceriler degil hep bunlar olmustur.

Pir olarak hz. Omeri secmeleri cok ilginc osmanlidaki butun asker guruplari kendilerine pir olarak hz Aliyi secmistir sadece deliler hz Omer i secmistir sebebide şu hz. Omer çok celalliymis bi olay oldugunda hemen kilicina sarilirmiş onu peygamber efendimiz sakinlestirirmiş.Bu adamlarda kendilerine Hz. Omeri daha yakin bulmuşlar.

Ve saç stilleri kafalari tamamen kazitilmiş sadece kafalarinin arkasinda bi at kuyrugu var onunda sebebi şuymuş bu adamlar abdestli savaşa giren adamlarmis e dusmanda cenabet bu sebepten eger dusman kafami keserse bana dokunmasin sacimdan tutup atsin kafami derlermiş

Resim atmayi bilsem bu konuyla ilgili bi kac resim atabilirdim varmi resim atmayi ogreticek cengaver şu sol alttaki isarete basiyom olmuyo