Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı

Kurum, ülkenin Adalet’e konu olan bütün hizmetlerinin yapılanması, yönetimi ve sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için görev yapmaktadır. Aynı zamanda kurum bünyesinde bulunan yerel nitelikteki yardımcı öğelerinde hukuka uygunluğunu denetlemekle görevlidir. Adalet Bakanlığı’nın temelleri Osmanlı döneminde yapılan bazı kurullar aracılığıyla başlatılmış; fakat Batı’nın yeni hukuka uygun mevzuat yönetmeliklerine uymak için Tanzimat dönemiyle birlikte çalışmalar hızlandırılmıştır. Adalet Bakanlığı ve bakanlığa bağlı kurumların yönetmeliklere uyması, davaların çözüme kavuşması ve ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesi yönünde aktif rol oynamaktadır. Halkın kuruma olan güveni sarsıldığı zaman kurumun bütün işlerliği sona erecektir. Sırf bu sebepten dahi olsa, verilen kararların ve uygulamaların hukuka ve ulusal vicdana uygunluğu hayati önem taşımaktadır. Her ne karar ve uygulama yapılırsa yapılsın kanunlar çerçevesinde ve tarafsız bir şekilde yapılması esastır. Ayrıca bakanlığın alınan kararlarla hiçbir ilgisi söz konusu olarak. Bakanlık sadece ilgili kurumlar üzerinde idari yetkiye sahiptir. Bahsettiğimiz “tarafsızlık” terimine uygun olarak.

Adalet işlerinin muhatabı olan kurumun tarihçesi 1837 yılında Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye adlı örgütün kurulması ile başlamıştır. Bu örgüt 1868 tarihinde kurulan Divan-ı Ahkam-ı Adliye Nezareti ile devam ettirilmiştir. “Adliye Nezareti” terimi ise daha sonraları kullanılmıştır. Adalet teşkilatının temelinin atıldığı bu ilk yapılanma kurul bünyesinde bulunan en kıdemli nazırın başkanlığında toplanarak adalet işleri konusunda çalışmalarını yürütmüşlerdir. Tarihler 1878 senesini gösterdiğinde Osmanlı hukuk sisteminin Şerri ve Nizamiyye adları ile iki ayrı konu hakkında görev telakki edilmesiyle kurumun ismi değiştirilerek Adliye ve Mezahip Nezareti şeklini almıştır. Esasen Adliye ve Mezahip İşleri’nin kurulması, Osmanlı Devletinde Müslüman olmayan halkın devlet ile olan ilişkilerini yürüten “Hariciye Nezareti”nin kaldırılmasıyla oluşturulmuştur. Adalet Nezaretinin kurulmasıyla birlikte Nizamiyye mahkemeleri de bu bakanlığa bağlanmıştı. Adalet Banklığı teriminin varlığı ise 2 Mayıs 1911 tarihinde çıkarılan Adliye ve Mezahip Nezareti Nizamname-i Dahili Kanunu’dur.

Bakanlık Türk Ceza Muhakemeleri ve özel hukuk alanındaki yeni gelişmeleri takip ederek, gerekli konularda kanun tekliflerini hazırlar. Kamu davası maddesi ise, kurumun böyle bir konu hakkında Cumhuriyet Savcılarına verdiği emirdir. Genel ceza evleri, iş esası üzerine işleyen ceza evleri ve ıslah yurtları açarak bunların idari düzenlenmesini üstlenir. Ayrıca bu ceza evlerinde sürdürülen çalışmaların güvenlik içinde gerekli tedbirlerle sağlanmasından sorumludur. Ayrıca mahkumların topluma uygun bir şekilde ıslahı, kişilerin adaptasyonu ve bunların barındırılması ve okutulması çalışmalarını sürdürürler.

Kurumun görevleri, 29.03.1984 ve 2992 sayılı Adalet Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2. Maddesinde belirtilmiştir. Kanun’un ilgili maddesine göre:

-Sınırları Anayasa ile belirlenmiş mahkemeleri açmak, teşkilatlandırmak, ceza infaz ve ıslah kurumları, icra ve iflas daireleri gibi kademe kademe ve türde olan adalet kurumlarının planlamak, kurmak ve idari görevlerine uygun olarak yönetildiklerine emin olmak ve denetimlerini yapmaktan sorumludur.

-Herhangi bir mahkemenin ilgili yerin nüfusu veya diğer yetersiz demografik değerleri nedeniyle kaldırılması yada çevresinin düzenlenmesi konuların Hakimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna teklif sunabilmektedir.

-Herhangi aykırı bir durumda ilgili kişi veya kuruma kamu davası açılması, ilgili işlemin yürütülmesi ve işlemlerin yapılmasından Anayasal çerçevede sorumludur.

-Avukatlık ve Noterlik Kanunları kapsamında Anayasa tarafından verilen görevleri yerine getirir.

-Adli sicilin tutulması ile ilintili hizmetleri yürütür.

-Türk Ticaret Kanunu ve Ticaret Sicili Tüzüğü konularında kendisine verilen görevleri yürütmekle sorumludur.

-Adalet hizmetleri kapsamında yabancı ülkelerle olan ilişkileri düzenlemekten sorumludur.

-Kendi uzmanlık alanı olan konularda, gerekli araştırmaları ve hukuki düzenlemeleri yapmakla ve bu konular hakkında görüş bildirmekle sorumludur.

-Bakanlıklar aracılığıyla hazırlanan kanun ve kanun hükmünde kararname taslaklarının ilgili Bakanlığa gönderilmesinden önce Türk hukuk sistemine uygun olduğunu incelemektir.

-Mevzuata uygun olarak hükümlerine göre infaz ve ıslah işlerini düzenlemektir.

-İcra ve İflas daireleri vasıtasıyla, icra ve iflas işlemlerini yürütmek.

-Kanunlar çerçevesinde kendisine atfolunan diğer görevleri yapmak.